Nâng cao hiệu quả dự giờ

trong hoạt động kiểm tra của tổ chuyên môn ở trường phổ thông

Mở đầu

Tổ trưởng chuyên môn (TTCM) ở trường phổ thông tổ chức kiểm tra hoạt động của tổ chuyên môn (TCM) là hoạt động xem xét và đánh giá các hoạt động giáo dục, điều kiện dạy – học và giáo dục trong phạm vi TCM của nhà trường. Công tác tổ chức kiểm tra hoạt động TCM là biện pháp cần thiết và quan trọng, giúp cho việc quản lý hoạt động chuyên môn của người tổ trưởng có hiệu quả hơn. Trong phạm vi bài viết này chúng tôi muốn đề cập đến một phần nhỏ nhưng quan trọng trong công tác kiểm tra của người TTCM, của tổ chuyên môn, đó là việc dự giờ giáo viên (GV). Làm sao để nâng cao hiệu quả dự giờ trong hoạt động kiểm tra của TCM? Chúng tôi mong muốn chia sẻ với học viên lớp bồi dưỡng TTCM những công việc ở phần dưới đây.

Nội dung

1/ Thực trạng phổ biến ở trường phổ thông trong thời gian qua và hiện nay là giáo viên không thích dự giờ đồng nghiệp và dạy cho đồng nghiệp dự giờ.

Cụ thể là:

- Giáo viên chưa tự giác, tích cực dự giờ của đồng nghiệp bởi tâm lý e ngại (vì họ cho rằng dự giờ là đi kiểm tra tiết dạy của đồng nghiệp trong tổ). Đây cũng là tâm lý số đông GV hiện nay. Họ đi dự giờ một cách miễn cưởng, dự cho đủ số tiết theo qui định. Giáo viên chưa thấy rằng việc dự giờ là bình thường, là cần thiết cho việc giảng dạy của mình. Họ chưa thấy hoặc cố tình không chịu thấy rằng việc trao đổi, chia sẻ kinh nghiệm lẫn nhau qua việc dự giờ và dạy cho động nghiệp dự giờ là hết sức hữu ích cho người giáo viên, giúp nâng cao tay nghề giáo viên.

- Giáo viên không thích đồng nghiệp dự giờ dạy của mình vì nó tăng thêm áp lực cho họ, phải mất thời gian chuẩn bị về giáo án, đồ dùng dạy học, nhất là tâm lý cho giờ lên lớp có người dự thường căng thẳng, thiếu thoải mái; giờ dạy của giáo viên phần nhiều mang tính trình diễn, đối phó, phải làm việc nhiều hơn; trong khi đó người dự giờ chỉ dự cho có lệ, nhận xét đánh giá một cách chung chung, dĩ hòa vi quý, dễ người dễ mình, chưa đưa ra được những tư vấn mang tính thuyết phục cho đồng nghiệp sau giờ dự trên lớp.

- Người dạy không nhận được lời khuyên, lời tư vấn hữu ích, thiết thực của người dự; do vậy không thấy được điểm mạnh, điểm yếu của mình để phát huy hoặc khắc phục dẫn đến nhàm chán, lơ là, thiếu tích cực và sáng tạo trong giảng dạy. Người dự vì không thiết tha, thiếu tích cực, thiếu chủ động, không mặn mà trong việc đi dự giờ đồng nghiệp trong tổ chuyên môn, hoặc có thể là do năng lực chuyên môn hạn chế, ngại đụng chạm nên chưa hoặc không đưa ra được những thúc đẩy, những tư vấn có hiệu quả và khả thi cho giáo viên trong tổ chuyên môn mà lẽ ra họ phải thực hiện một cách đầy đủ, nghiêm túc.

- Tổ chuyên môn chưa xây dựng được kế hoạch kiểm tra chuyên môn của giáo viên trong tổ thông qua việc dự giờ dạy trên lớp một cách chi tiết, bài bản, tối ưu. Nói cách khác, tổ chuyên môn mà đứng đầu là người tổ trưởng có xây dựng kế hoạch năm học nhưng chưa đi sâu vào công tác kiểm tra chuyên môn qua hình thức dự giờ giáo viên trong tổ. Điều này thể hiện năng lực hạn chế hoặc có vấn đề trong ý thức của người tổ trưởng tổ chuyên môn. Họ thiếu nhiệt tình, còn lơ là trong công tác quản lý tổ chuyên môn của mình.

2/ Những việc cần làm của tổ trưởng chuyên môn

- Tổ trưởng chuyên môn phải giúp giáo viên trong tổ thấy rằng công tác dự giờ thăm lớp của tổ chuyên môn không chỉ mang tính kiểm tra đánh giá mà quan trọng hơn nữa là sự tư vấn, trao đổi giúp đỡ lẫn nhau cùng tiến bộ; người có kinh nghiệm giảng dạy phải tư vấn giúp đỡ cho người chưa có kinh nghiệm giảng dạy, giáo viên trẻ phải học hỏi giáo viên giỏi, giáo viên có nhiều kinh nghiệm trong giảng dạy; đồng thời, giáo viên giỏi, giáo viên có nhiều kinh nghiệm cũng có dịp học hỏi giáo viên trẻ ở những sáng tạo mang tính đột phá và hiệu quả trong giờ dạy.

- Tổ trưởng chuyên môn giúp đỡ, hỗ trợ, tạo điều kiện để giáo viên trong tổ chuyên môn có thể thực hiện được tiết dạy thành công qua việc tư vấn của mình đối với giáo viên trước và sau tiết dạy. Tư vấn là nêu được những nhận xét, gợi ý giúp cho giáo viên thực hiện nhiệm vụ ngày mỗi tốt hơn, thực hiện giờ dạy trên lớp ngày càng có hiệu quả hơn. Các ý kiến tư vấn của tổ trưởng chuyên môn và người dự phải rõ ràng, cụ thể, khả thi, phù hợp với lớp học, với đối tượng học sinh, với bài dạy cụ thể giúp cho giáo viên có thể tiếp thu, tham khảo, nghiên cứu, qua đó, nâng cao được chất lượng giờ dạy trên lớp, nâng cao tay nghề của người thầy.

- Tổ trưởng chuyên môn phải tạo được không khí thoải mái, vui vẻ, hứng thú, tin tưởng lẫn nhau trước khi tiến hành dự giờ cũng như thực hiện những trao đổi tâm huyết với nhau sau giờ dự. Có như vậy cả hai phía người dự và người dạy mới thể hiện hết khả năng chuyên môn, năng lực và kinh nghiệm của mình trong việc dự giờ và thực hiện giờ dạy. Qua đó đánh giá được một cách chính xác, đầy đủ, khách quan năng lực nghề nghiệp của giáo viên trong tổ chuyên môn.

- Tổ trưởng chuyên môn và người dự phải khuyến khích được sự sáng tạo trong thực hiện một tiết dạy theo ý tưởng của giáo viên, không cứng nhắc, không đặt nặng vấn đề về giáo án đối với các giáo viên có thâm niên công tác lâu năm, trình độ tay nghề cao. Việc thay đổi một số quy định nhằm giảm bớt áp lực cho giáo viên, thay vào đó là nhu cầu mình được đồng nghiệp giúp đỡ hoặc mình cần giúp đỡ đồng nghiệp. Có như vậy, tiết dạy của giáo viên sẽ hào hứng, mới mẻ và hiệu quả giáo dục cao hơn nhiều.

- Phân công đội ngũ giáo viên nòng cốt (giáo viên có nhiều kinh nghiệm, giáo viên dạy giỏi) đi dự giờ giáo viên (giáo viên trẻ, chưa có nhiều kinh nghiệm) trong tổ chuyên môn một cách thường xuyên và đều đặn hơn. Việc phân công này phải được ghi rõ trong kế hoạch hoạt động chuyên môn của tổ. Qua giờ được dự, giáo viên nòng cốt đưa ra những thông tin ghi nhận được trong quá trình dự giờ, đánh giá nhận xét khách quan về hiệu quả giờ dạy, tư vấn và giúp đỡ giáo viên trẻ, giáo viên ít kinh nghiệm xây dựng giờ dạy ngày càng hay hơn, hấp dẫn, lôi cuốn hơn, đạt được mục tiêu bài dạy.

- Động viên, khuyến khích giáo viên trẻ, giáo viên chưa có nhiều kinh nghiệm cùng nhau thực hiện dự giờ thăm lớp các giáo viên dạy giỏi có nhiều kinh nghiệm. Công tác này cũng phải được thể hiện rõ ràng trong kế hoạch hoạt động chuyên môn của tổ. Qua các tiết dự giờ đó, các giáo viên khác sẽ học được ở những giáo viên giỏi cách dẫn dắt vào bài dạy, kỹ năng giải quyết các bài tập khó, những tình huống khó thông qua sử dụng linh hoạt các phương pháp giảng dạy, kinh nghiệm giảng dạy, sự sáng tạo trong việc truyền thụ kiến thức, tổ chức và quản lý lớp học một cách khoa học, … Hoạt động dự giờ này giúp giáo viên tích lũy thêm những kinh nghiệm quý báu trên bước đường dạy học của mình.

- Đánh giá sự tiến bộ của giáo viên sau dự giờ. Tổ trưởng chuyên môn cùng giáo viên nòng cốt trong tổ sẽ quan sát tiết dạy sau so với tiết dạy lần trước, lưu ý đến những hạn chế của lần dự trước xem đã được khắc phục chưa ở lần dạy này (nguyên nhân, biện pháp); ghi nhận những tiến bộ khác (để động viên). So sánh trình độ tay nghề lần này với lần dự giờ trước (có tiến bộ hơn không) để tổ trưởng chuyên môn và tổ chuyên môn có cơ sở giúp đỡ, đánh giá giáo viên cuối học kỳ, cuối năm học, đánh giá sự phấn đấu của giáo viên trong nghề nghiệp.

- Tổ trưởng chuyên môn phải xây dựng được kế hoạch năm học của tổ chuyên môn, trong đó, kế hoạch kiểm tra chuyên môn đối với giáo viên thông qua việc dự giờ dạy trên lớp phải được thể hiện rõ ràng, hợp lý hợp tình, khoa học. Thời gian dự giờ tránh những thời điểm thi cử hoặc các hoạt động phong trào văn thể mỹ. Bên cạnh dự giờ có báo trước là những tiết dự giờ đột xuất, không báo trước (điều này tổ trưởng chuyên môn cần quán triệt tinh thần trước cho giáo viên ngay từ đầu năm học để họ không thắc mắc, không đổ thừa, không khiếu nại tại sao làm như vậy). Phân công, sắp xếp giáo viên trong tổ cùng đi dự giờ với tổ trưởng chuyên môn (nhưng cần lưu ý hạn chế việc bỏ giờ dạy để đi dự giờ, cần dạy bù những lớp trùng tiết dạy với tiết dự để không ảnh hưởng đến tiến độ của phân phối chương trình). Việc phân công qua kế hoạch đã xây dựng giúp người dự có sự chuận bị nghiêm túc, chủ động và tối ưu trong việc dự giờ đồng nghiệp. Từ đó tránh được những hạn chế như đã nêu ở phần trên.

Kết luận

Dự giờ là công việc thường xuyên và cần thiết đối với nhà trường, trong đó có tổ chuyên môn, tổ trưởng chuyên môn, giáo viên. Dự giờ là một trong những công việc của công tác kiểm tra trong nhà trường, trong tổ chuyên môn. Vấn đề cần quan tâm là làm như thế nào để việc dự giờ là thiết thực, mang lại hiệu quả cao, giúp đạt được mục tiêu giáo dục, giúp người tổ trưởng chuyên môn hoàn thành tốt trọng trách quản lý tổ chuyên môn của mình. Những chia sẻ trên đây của chúng tôi với học viên lớp bồi dưỡng công tác quản lý tổ chuyên môn trường phổ thông ngỏ hầu góp một phần nhỏ cho việc nâng cao năng lực quản lý tổ chuyên môn, trong đó có kiểm tra, đánh giá tay nghề giáo viên qua dự giờ dạy trên lớp, nhất là trong bối cảnh hiện nay, đổi mới toàn diện và căn bản nền giáo dục nước nhà, đảm bảo chất lượng giáo dục đáp ứng niềm tin của xã hội./.

Tài liệu tham khảo

1/ Trường Cán bộ Quản lý Giáo dục Tp. Hồ Chí Minh (2010), Tài liệu bồi dưỡng công tác quản lý cho tổ trưởng chuyên môn trường Trung học, lưu hành nội bộ.

2/ Bộ Giáo dục và Đào tạo, Cục Nhà giáo và Cán bộ quản lý cơ sở giáo dục (2011), Tài liệu tập huấn công tác tổ trưởng chuyên môn các trường THCS, THPT

3/ Tài liệu tập huấn của Vụ Trung học (2013)

4/ Trường Cán bộ Quản lý Giáo dục Tp. Hồ Chí Minh (2013), Tài liệu bồi dưỡng Cán bộ quản lý trường phổ thông, lưu hành nội bộ.